Zawiesina to postać leku składająca się z dwóch faz: fazy rozpraszającej oraz fazy rozproszonej. Fazą rozpraszającą jest ciecz, może nią być woda, olej, etanol, glicerol. Fazę rozproszoną stanowi nierozpuszczalna lub trudno rozpuszczalna substancja lecznicza. Powinna ona stanowić od 0,5% do 40% masy zawiesiny. Stosowane mogą być do użytku zewnętrznego, wewnętrznego lub pozajelitowego. Zawiesiny nie mogą być podawane drogą donaczyniową, dordzeniową i dosercową.
Zawiesiny do użytku wewnętrznego charakteryzują się wielkością cząstek substancji leczniczej nie przekraczającej 30 µm.
Zawiesinę tworzy się poprzez zmieszanie utartej substancji leczniczej wraz z substancjami pomocniczymi oraz niewielkiej ilości fazy rozpraszającej. W ten sposób otrzymywana jest pasta, do której porcjami dodawana jest faza rozpraszająca z zachowaniem mieszania. Następnie mieszanina poddawana jest procesowi homogenizacji mającej na celu ujednolicenie wielkości cząstek fazy rozproszonej w fazie rozpraszającej. Na tym etapie dochodzi do rozbicia aglomeratów substancji leczniczej i równomiernym rozproszeniu cząstek. Zawiesina której cząstki w wyniku sedymentacji opadły na dno, powinny łatwo ulegać rozproszeniu podczas wstrząsania. Zawiesiny nie mogą być przechowywane w lodówkach ani być zamrażane ponieważ prowadzi to do agregacji cząstek substancji leczniczej.
Zawiesiny można też przygotować za pośrednictwem reakcji chemicznej wytrącając osad z roztworu. Wtrącenie można również dokonać zmieniając pH lub temperaturę roztworu. Zawiesiny insuliny tworzy się przez zmianę pH roztworu.
W celu zapobiegania agregacji, bądź sedymentacji (opadania) zawieszonej substancji leczniczej stosuje się substancje pomocnicze. Substancje pomocnicze nie powinny wykazywać własnego działania farmakologicznego, ani wchodzić w reakcje z substancją leczniczą.
Bardzo ważną właściwością warunkującą jakość zawiesiny jest lepkość. Wraz ze wzrostem lepkości układu następuje zmniejszenie sedymentacji zawieszonych cząstek stałych. W recepturze farmaceutycznej istnieją ograniczenia co do zwiększania lepkości sporządzanej zawiesiny. W przypadku maści typu zawiesin preparat po nałożeniu na skórę musi mieć odpowiednią rozsmarowywalność, aby możliwe było równomierne rozprowadzenie leku.
Zalety zawiesin:
- pozwalają na przyjęcie przez pacjenta trudno rozpuszczalnych substancji w postaci roztworu
- płynna postać jest łatwiejsza w połykaniu
- do płynnej postaci można dodać środki poprawiające smak (tzw. Corrigens)
- część substancji jest nietrwałych w roztworze, ale trwałych w zawiesinie
- substancje trudno rozpuszczalne ulegają powolnemu wchłanianiu w organizmie przez co wykazują przedłużone działanie